Page 7 - Czeneka 33

CZE-NE-KA

mu poznać rosyjskich muzyków z Potężnej Gromadki, oraz samego Michała as well as Mikhail Glinka and Alexander Dargomyzhsky. His pieces were performed
Glinkę i Aleksandra Dargomyżskiego. Jego utwory grane są w Petersburgu, in Petersburg, Moscow, Odessa, Kiev, Vienna, Prague, Lvov, Poznan and Ljubljana.
Moskwie, Odessie, Kijowie, Wiedniu, Pradze, Lwowie, Poznaniu, Lublanie. Premiera The Petersburg premiere of “Halka” in 1870 was a huge success for Moniuszko.
„Halki” w Petersburgu w 1870 r. daje Moniuszce ogromny sukces. Do tego So much so that news of him reached the imperial court, and Grand Duke
stopnia, że wiedza o nim dociera na dwór carski co skutkuje tym, ze książę Konstantin Nikolayevich Romanov, general and Emperor's Viceroy of Poland, admi-
Konstanty Nikołajewicz Romanow, generał i namiestnik Królestwa Polskiego, ral of the imperial fleet, invited Moniuszko to his palace for a celebratory concert.
admirał floty carskiej zaprasza Moniuszkę do pałacu na uroczysty koncert. Co Admittedly, Duke was considered an eccentric; he befriended artists and scientists.
prawda książę uchodził za ekscentryka. Przyjaźnił się z artystami i naukowcami. “Halka” is praised as a crown jewel, a masterpiece of Polish musical literature.
Opera „Halka” uważana jest za perłę, za arcydzieło polskiej literatury muzycznej. The part of Hanka was performed the most, almost 200 times, by the prima
Partię Hanki najwięcej bo aż 200 razy na scenie warszawskiej śpiewała prima- donna of the Warsaw Opera, Bronisława Dowiakowska. On 28 June 1885 the 300th
donna Opery Warszawskiej. Bronisława Dowiakowska. 28.06.1885 r. odbyło się performance of “Halka” on the Warsaw stage was held, and half of the profits
na scenie warszawskiej trzechsetne przedstawienie “Halki”, z którego połowa was given to Moniuszko’s struggling family. On 9 December 1900, it celebrated
dochodu przeznaczona została na rzecz żyjącej w niedostatku rodziny Moniuszki. the 500th performance. After the success of “Halka” Moniuszko became the con-
W dniu 9.12.1900 r. pięćsetne wykonanie. Po sukcesie „Halki” Moniuszko zostaje ductor of the Warsaw Opera. He also worked at the Musical Institute. He lived
dyrygentem Opery Warszawskiej. Pracuje też w Instytucie Muzycznym. Zamiesz- at 81 Krakowskie Przedmieście street. From then on, each year he composed
kuje na Krakowskim Przedmieściu 81. Od tej chwili, co rok komponuje nowe a new opera. “The Raftsman” with Stanisław Bogusławski’s libretto, “The Countess”
opery. „Flis” do libretta Stanisława Bogusławskiego, „Hrabina” libretto Włodzimie- with Włodzimierz Wolski’s libretto, “Jawnuta”, “Verbum nobile”. He wrote the famed
rza Wolskiego, „Jawnuta”, „Verbum nobile”. stworzył słynny „Straszny Dwór”, który “The Haunted Manor” which he was able to stage only after the January Uprising.
mógł wystawić dopiero po zakończeniu Powstania Styczniowego. Jego premiera After an extremely enthusiastic reception, its premiere turned into a manifestation
przyjęta niezwykle entuzjastycznie zmieniła się w manifestacje uczuć narodowych. of national sentiments. Russian authorities were concerned enough to forbid future
Zaniepokoiło to władze rosyjskie to tego stopnia, że zakazali dalszych przed- performances. Alongside “Halka”, “The Haunted Manor” is considered to be Moni-
stawień. Opera „Straszny dwór” uważana jest obok „Halki” za najwybitniejsze uszko’s peak work. The composer became famous in Europe, mostly in Slavic
dzieło Stanisława Moniuszki. Kompozytor staje się sławny w krajach Europy, countries. In 1867 he composed a beautiful cantata set to the poems of Adam
a głównie w słowiańskich. W 1867 r. komponuje piękną kantatę „Sonety krym- Mickiewicz, “Crimean Sonnets”. He also wrote a theoretical handbook “The Harmony
skie” do tekstu Adama Mickiewicza. Napisał też podręcznik teoretyczny pt Diary”. Moniuszko’s last piece was an operetta “Beata” with Jan Chęciński’s libretto.
„Pamiętnik harmonii”. Ostatnim dziełem Moniuszki jest operetka „Beata” z libret- Unfortunately, due to feeble health and overwork combined with still inadequate
tem Jana Chęcińskiego. Niestety słabe zdrowie, przepracowanie, połączone medicine of the time, on 4 June 1872 Moniuszko suffered a fatal heart attack
z niewydolną jeszcze w owych czasach medycyną powoduje, że w dniu 4 on the stairs of a townhouse where he lived, at 3 Mazowiecka street. He died
czerwca 1872 r. Moniuszko na schodach kamienicy gdzie mieszkał czyli ulicy peacefully, with the book “The Life of St. Stanislaus” in his hand. Stanisław
Mazowieckiej 3, dostaje ataku serca. Umarł bardzo spokojnie z książką „Żywot Moniuszko’s funeral became a huge national rally for the Poles. The funeral mass
świętego Stanisława” w ręku. Pogrzeb Stanisława Moniuszki stał się wielką in the Holy Cross Church was celebrated by bishop Walenty Baranowski and 30
manifestacją narodową Polaków. Mszę pogrzebową w kościele Św. Krzyża priests. The funeral itself gathered over 60,000 attendees. The procession to
celebrował biskup Walenty Baranowski i 30 księży. Pogrzeb zgromadził ponad 60 the Powązki cemetery marched for 4 hours. It stopped at the Theatre Square
tys. ludzi. Na cmentarz Powązkowski kondukt szedł 4 godziny. Na placu Teatral- in front of the Grand Theatre, and the orchestra played a march composed of
nym przed gmachem Teatru Wielkiego zatrzymano się, a orkiestra odegrała the most popular motifs from “Halka”. The people of Warsaw wept. The figure of
marsz skomponowany z najbardziej popularnych motywów „Halki”. Ludność Moniuszko is eternal and irreproachable. Yet both during his life and after his
stolicy płakała. Postać Moniuszki jest spiżowa i nieskazitelnie czysta. Jednakże death he has been severely overlooked. His first statue was unveiled only in 1930,
zarówno za życia jak i po śmierci potraktowana została po macoszemu. Dopiero in Silesia. He conducted the Warsaw Opera, and counted among the most bank-
w 1930 roku doczekał się pomnika. Na Śląsku. Był dyrygentem Opery War- able composers. But he never (!) received any royalties. Moniuszko was a great
szawskiej, należał do najbardziej kasowych kompozytorów. I nigdy! nie otrzymał patriot and devout Catholic, fascinated by the life of his patron, St. Stanislaus. It
żadnych tantiem autorskich... Moniuszko był wielkim patriotą i żarliwym katolikiem, was on his grave that the composer vowed to include exclusively Polish themes
zafascynowany życiem swojego patrona świętego Stanisława. To na jego grobie in his work. He devoted his entire life to the national struggle. But he would
ślubował nie podejmować w swojej twórczości innych tematów jak tylko polskie. often become annoyed with the fact that he could not break free from noblemen’s
Posłannictwu narodowemu poświęcił całe swoje życie. Jednakże często irytował manors whose hedges barred his way to the great, wide world. In everyday life
się, że nie może wyzwolić się ze szlacheckich dworków, których opłotki zagra- he was a remarkably humble man. Even when very famous, he would say about
dzały mu drogę na szeroki świat. W życiu codziennym był człowiekiem niezwy- himself: “I am not creating anything new, I roam around Polish lands. I am inspired
kle skromnym. Mówił o sobie będąc już bardzo sławny: „Ja nic nowego nie by the spirit of Polish folk songs and from them, unwittingly, I pour the inspiration
tworzę, wędruję po polskich ziemiach. Jestem natchniony duchem polskich into all my works.” He could be very absent-minded. He is known to have con-
pieśni ludowych i z nich mimo woli przelewam natchnienie do wszystkich moich ducted an orchestra with two different shoes. He tried to repair his ill health with
dzieł.” Bywał bardzo roztargniony. Zdarzało mu się dyrygować orkiestrą mając stays in the Druskininkai health resort. Shy, slightly obese gentleman was known
na nogach dwa różne buty. Swoje słabe zdrowie ratował pobytami w sanatorium to the residents of Warsaw, as he would save money on cabs and simply walk
w Druskiennikach. Nieśmiały, lekko otyły pan, znany warszawiakom, ponieważ to work. He meticulously wrote down even the smallest expenses in little notebooks,
oszczędzał na dorożkach i chodził do pracy pieszo. Skrupulatnie zapisywał of which he had many. He loved the hearth and home, being surrounded by
nawet najmniejsze wydatki w swoich notesikach, których posiadał multum. Kochał a bunch of kids for whom he had to provide. This humble man created 20
ognisko domowe, otoczony gromadą dzieci, dla których musiał walczyć o chleb. operas and operettas, over 300 songs, 7 masses, 4 “Litanies of Ostra Brama”,
Ten skromny człowiek stworzył 20 oper i operetek, ponad 300 pieśni, 7 mszy, a symphonic overture “Fairytale”, and numerous cantatas. He synthesised the ele-
4 „Litanie Ostrobramskie”, uwerturę symfoniczną „Bajka”, kantaty. Dokonał syntezy ments of Italian, French, and German opera with his native melodies, rhythms of
elementów opery włoskiej, francuskiej, niemieckiej z rodzimymi melodiami, rytmami Polish dances, musical quotations, and folklore stylizations. After Fryderyk Chopin,
polskich tańców, cytatami muzycznymi, stylizacjami folkloru. Po Fryderyku Cho- he is the most popular internationally Polish composer. Internationally, indeed. As
pinie jest najbardziej popularny na świecie. Właśnie na świecie. Jak zwykle nie usual, we do not appreciate the treasures we have. Every effort should be made
doceniamy skarbów, które posiadamy. Twórczość i postać Stanisława Moniuszki to promote the work and the figure of Stanisław Moniuszko in Polish culture, like
powinna być z całą mocą propagowana w polskiej kulturze, tak jak robią to other countries do with their own artists. His achievements should be present
inne kraje ze swoimi artystami. Jego dokonania na stałe powinny być obecne in our cultural reality, not only on major anniversaries.
w naszej kulturowej rzeczywistości, nie tylko z okazji okrągłych rocznic. Mirosław Perzyński
Mirosław Perzyński translation Klementyna Dec

7
Nr 33 – 2022